W poniższym wpisie przedstawię Wam specyfikę rozejścia spojenia łonowego oraz bólu w tym obszarze. Dowiecie się z czego wynika i co może oznaczać. Będzie krótka anatomia, a także wskazówki dotyczące działań jakie można podjąć w sytuacji pojawienia się bólu spojenia łonowego w czasie ciąży. Doczytajcie do końca, bo tam znajduje się praktyczny bonus.
Rozejście spojenia łonowego, a także odczucia bólowe w tym obszarze są często pojawiającymi się dolegliwościami w okresie ciąży. Wynikają z wielu zmian zachodzących w organizmie kobiety, szczególnie w układzie mięśniowo-szkieletowym oraz hormonalnym.
Ból spojenia łonowego wraz z bólem w obszarze stawów krzyżowo-biodrowych wchodzi w skład ogólnego pojęcia „Bólu obręczy miedniczej” (ang. Pelvic Girdle Pain).
Z czego wynika rozejście spojenia łonowego i ból w tym obszarze?
Rozejście spojenia łonowego w ciąży jest fizjologiczne, ponieważ rozluźnienie stawów i więzadeł w obrębie miednicy sprzyja jej elastyczności i korzystnie wpływa na poród. Oprócz rozejścia spojenia łonowego następuje również rozluźnienie stawów krzyżowo-biodrowych. Hormony, które mają w tym szczególny udział to relaksyna i estrogeny.
Trzeba pamiętać również o tym, że w czasie ciąży zmienia się postawa ciała ze względu na zmianę środka ciężkości, który przesuwa się do przodu o około 1-2 cm. Ponadto rozciągają się mięśnie brzucha odpowiadające po części za stabilizację tułowia. Powyższe czynniki mogą w pewnym stopniu wpływać na odczuwane dolegliwości bólowe.
Krótka anatomia dla lepszego zobrazowania tematu
Aby lepiej zrozumieć problem rozejścia spojenia łonowego, warto wspomnieć kilka słów o anatomii obręczy miedniczej.
Obręcz miednicza zbudowana jest z kości biodrowych, kości krzyżowej oraz kości łonowych. Między kością krzyżową, a kośćmi biodrowymi utworzone są 2 stawy krzyżowo-biodrowe (tylna strona miednicy). Natomiast pomiędzy dwoma gałęziami kości łonowych (od przodu miednicy) znajduje się krążek międzyłonowy stworzony z chrząstki włóknistej. Połączenie tych struktur tworzy właśnie spojenie łonowe. Zarówno obszar stawów krzyżowo-biodrowych jak i spojenia łonowego wzmocniony jest przez więzadła. Do spojenia łonowego oprócz więzadeł przyczepiają się także mięśnie tułowia min. mięsień prosty brzucha, czy też mięśnie przywodziciele. Struktury więzadłowe oraz mięśnie znajdujące się w pobliżu spojenia łonowego, będą miały na nie pośredni wpływ.
Co to oznacza rozejście spojenia łonowego w ciąży?
U niektórych kobiet wyżej wymienione zmiany, mimo że korzystne pod kątem porodu, mogą wywołać dolegliwości bólowe w czasie ciąży, a także zakłócić codzienne funkcjonowanie. Rozejście spojenia łonowego, które wykracza poza fizjologię definiuje się jako nadmierne poszerzenie struktur spojenia łonowego, powyżej wartości 10 mm. Odległość tą można zmierzyć w badaniu usg.
Trzeba jednak zaznaczyć, że odległość jaka jest pomiędzy strukturami spojenia łonowego nie będzie determinowała bezpośrednio odczuwanych dolegliwości bólowych. Czyli niektóre ciężarne mogą mieć fizjologiczne rozejście spojenia łonowego, a odczuwać znaczne dolegliwości. Może zdarzyć się jednak też odwrotnie tzn. wartość jest bliska 10 mm bądź ją przekracza, ale Pacjentka nie jest tego nawet świadoma, bo nie odczuwa żadnych dolegliwości bólowych, więc nie poddaje się badaniu usg w obszarze spojenia łonowego.
Jakie objawy w ciąży wskazują na problem ze spojeniem łonowym?
- ból promieniujący do obszaru podbrzusza, pachwin, stawów krzyżowo-biodrowych
- ból przy zmianie pozycji w łóżku
- ból przy chodzeniu po schodach, spacerach, przy szybszym chodzie
- ból przy unoszeniu 1 nogi, wiązaniu buta
- ból pojawiający się przy podnoszeniu jakiś przedmiotów, schylaniu się
- ból przy czynnościach codziennych
Jakie są metody łagodzenia dolegliwości bólowych spojenia łonowego w ciąży?
- terapia manualna okolic miednicy, stawu biodrowego, odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa wykonywana przez fizjoterapeutę
- techniki automasażu, które można zastosować samodzielnie w domu lub zaangażować bliską osobę do pomocy
- pozycje odciążające spojenie łonowe
- modyfikacja sposobu wykonywania codziennych czynności, aby zmniejszyć obciążenie spojenia łonowego
- indywidualnie dobrane ćwiczenia rozciągające i wzmacniające
- kinesiotaping
Jeśli już pojawiają się dolegliwości bólowe, to kiedy warto się nimi zająć?
Tak naprawdę im szybciej, tym lepiej. Jeśli wyżej wymienione dolegliwości pojawiają się sporadycznie, w niewielkim stopniu, często wystarcza 1 spotkanie z fizjoterapeutą. Sprawdzamy jak funkcjonuje obręcz miednicza, a także dajemy zalecenia pomocne w wyciszeniu dolegliwości. W przypadku kiedy ból jest 'przechodzony’, czyli już w bardzo zaawansowanym stopniu wpływa na wykonywanie codziennych czynności np. utrudniając poruszanie się, to jego złagodzenie może być trudniejsze i nieco wydłużone w czasie.
Dlatego lepiej działać od razu, nie martwiąc się o komfort codziennego funkcjonowania, niż czekać, aż problem się pogorszy.
Co mogę zrobić samodzielnie w domu?
Jako doraźną pomoc, prostą do wykonania w warunkach domowych, proponuję pozycję odciążającą spojenie łonowe i tym samym łagodzącą dolegliwości.
Pozycja wskazana na zdjęciu odciąża obręcz biodrową – zmniejsza nacisk na spojenie łonowe, odciąża mięśnie dna miednicy, a także kręgosłup. W ten sposób znacząco może przyczynić się do złagodzenia odczuwanych dolegliwości bólowych.
Jak i kiedy stosować pozycję odciążającą spojenie łonowe i mięśnie dna miednicy?
Przyjmuj ją jak najczęściej w ciągu dnia, a szczególnie wieczorem i po spacerach, czy bardziej obciążającej aktywności fizycznej. Każdorazowo postaraj się spędzić w niej minimum kilka minut.
Zamiast wałka możesz użyć wyższej poduszki. Najważniejsza zasada jest taka, aby miednica była najwyższym punktem całego tułowia.
Jeśli poczujesz jakąkolwiek duszność w tej pozycji (czasami może się zdarzyć pod koniec ciąży) to zmień pozycję do leżenia na lewym boku.
A co po porodzie?
Po porodzie, po czasie, który jest indywidualny dla każdej kobiety, zmiany te w przeważającym stopniu samoczynnie się cofają, a miednica odzyskuje swoją wcześniejszą stabilność.
Stosunkowo rzadko utrzymują się dolegliwości bólowe z czasu ciąży. Nie często zdarza się też sytuacja, kiedy to w czasie porodu dochodzi do rozejścia spojenia łonowego ponad fizjologię.
Podsumowując, warto zwracać uwagę na odczucia i sygnały płynące z ciała w trakcie ciąży. Jeśli pojawiają się dolegliwości bólowe, to dobrze jest wdrożyć odpowiednie działania, które będą je redukować. Nie należy jednak nadmiernie się obawiać samego rozejścia spojenia łonowego, ponieważ jest to normalne zjawisko adaptacyjne w okresie ciąży.
Źródła:
Pelvic girdle pain during pregnancy and puerperium, Keriakos i wsp., 2011
Peripartum pubic symphysis diastasis – practical guidelines, Stolarczyk i wsp., 2021