Endometrioza. Czy fizjoterapia zmniejsza dolegliwości bólowe?

Jest marzec, a to oznacza, że mamy miesiąc świadomości endometriozy. Z tej okazji powstał dla Was dość obszerny wpis o endometriozie. Znajdziecie tu podstawowe informacje o samej chorobie, objawach i przyczynach jej powstawania, a także o formach leczenia. Szerzej opisałam Wam zagadnienie fizjoterapii w endometriozie, bo jest to nieinwazyjna forma łagodzenia dolegliwości bólowych. Do mojego gabinetu często przychodzą kobiety chorujące na endometriozę, przed lub po operacji. Historie wielu kobiet przechodzących przez trudne chwile związane z chorobą, skłoniły mnie, aby tym wpisem podzielić się wiedzą z tymi z Was, które nadal poszukują przyczyn swoich dolegliwości, są po diagnozie endometriozy i nie bardzo wiedzą jak mogą sobie poradzić z dolegliwościami.

Tak więc zacznijmy od początku.

O endometriozie

Endometrioza to przewlekła choroba ginekologiczna, która charakteryzuje się obecnością komórek błony śluzowej macicy (endometrium) poza jamą macicy. Lokalizacja ognisk endometriozy może być różna. Często pojawia się na jajnikach, w jajowodach (wpływając na ich drożność), w okolicach pęcherza moczowego, więzadeł krzyżowo-macicznych, odbytnicy, jelit. W niektórych przypadkach komórki endometrium wędrują do odleglejszych części ciała. Obecnie też dosyć często można usłyszeć o endometriozie zlokalizowanej w bliźnie po cesarskim cięciu.

Komórki endometrialne osadzone poza jamą macicy zachowują się podobnie jak komórki endometrialne w macicy, to znaczy, że reagują na zmiany hormonalne związane z cyklem kobiety. Tak więc, w czasie menstruacji dochodzi do ich aktywności wydzielniczej, czyli krwawienia wewnętrznego, które nie ma ujścia (tworzy się stan zapalny), tak jak w przypadku krwawienia z macicy, które uchodzi z ciała przez pochwę.

Na chorobę cierpi około 10-15 % kobiet w wieku produkcyjnym (18-45 lat), jednak najprawdopodobniej rzeczywista ilość jest większa, ponieważ endometrioza nadal pozostaje chorobą, której wielu lekarzy ginekologów w ogóle nie diagnozuje. Kobiety chodzą od lekarza do lekarza, nie otrzymując diagnozy, natomiast często słyszą, że 'taka ich uroda’. Informacje o endometriozie znajdują często w internecie, a także na forach w mediach społecznościowych i na tej podstawie, łącząc wiedzę ze swoimi objawami podejrzewają u siebie endometriozę. Kolejnym krokiem jest szukanie lekarza, czy też kliniki specjalizującej się w diagnozowaniu i leczeniu endometriozy.

Objawy endometriozy

• ból brzucha, zmęczenie i zmiany nastroju rozpoczynające się często już 2-3 dni przed miesiączką i trwające aż do jej zakończenia
• silny ból miesiączkowy uniemożliwiający normalne codzienne funkcjonowanie
• obfite i długo trwające miesiączki
• stały, przerywany lub cykliczny ból miednicy i/lub pleców
• bóle krocza, bóle odbytu
• bolesne współżycie
• niepłodność
• bóle w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa
• bolesne oddawanie moczu i wypróżnianie się (mikcja i defekacja)
• problemy jelitowe – naprzemienne biegunki lub zaparcia, wzdęcia

Przyczyny powstawania endometriozy

Przyczyny endometriozy nie są dokładnie poznane. Wskazuje się na 3 możliwe teorie powstawania tej choroby.

1. Teoria transplantacji i implantacji – krwawienia wsteczne do jajowodu w czasie miesiączki, które powoduje przedostawanie się komórek błony śluzowej macicy poza jamę macicy i ich implantację.

2. Teoria metaplazji – komórki otrzewnej przekształcają się w komórki endometrium namnażając się i tworząc guzy endometrialne (mechanizm immunologiczny).

3. Teoria wskazująca na rolę układu limfatycznego i naczyniowego, która tłumaczyłaby powstawanie endometriozy w odległych organach np. w płucach, mózgu.

Endometrioza a niepłodność

Endometrioza jest najczęściej diagnozowana właśnie w sytuacji pojawienia się problemów z zajściem w ciążę. Nie każda kobieta odczuwa silne objawy bólowe w związku z obecnością endometriozy. Natomiast nawet jeśli kobieta je zgłasza, to tak jak już wcześniej pisałam, możliwa jest sytuacja, że nie otrzymała do tej pory wsparcia w zakresie zgłaszanych objawów np. bolesnego miesiączkowania, ani zaleceń dotyczących rozszerzenia badań.

Nie zawsze endometrioza wiąże się z niepłodnością, ale jest to częsty problem wśród kobiet na nią chorujących.

W wielu sytuacjach endometrioza nie przekreśla możliwości starania się o dziecko, jednak tą kwestię rozpatruje się indywidualnie. Jeśli kobieta poddawana jest operacji, to często lekarze zalecają, aby w niedługim czasie po jej odbyciu podjąć starania o dziecko. Jest wiele historii kobiet, którym udało się zajść w ciążę naturalnie. Czasami potrzebne jest dodatkowe wsparcie w formie in vitro. Wszystkie te kwestie można przedyskutować z lekarzem prowadzącym, gdyż każdy przypadek rozpatruje się indywidualnie.

Diagnozowanie endometriozy

Endometrioza diagnozowana jest najczęściej przy pomocy jednego z 2 badań:

• usg przez pochwę lub odbytnicę; ważne, aby badanie odbyć u ginekologa zajmującego się endometriozą
• rezonans magnetyczny miednicy

Czasami zlecane są jeszcze badania dodatkowe jak np. kolonoskopia, czy laparoskopia zwiadowcza, jednak zazwyczaj badanie usg i MRI pozwala uzyskać szereg informacji pomocnych w zdiagnozowaniu endometriozy.

Leczenie operacyjne endometriozy

W obecnych czasach leczenie operacyjne odbywa się głównie w formie laparoskopii, co oznacza, że ślady po operacji są bardzo mało widoczne 3 (najczęściej) niewielkie blizny na brzuchu (w obszarze pępka oraz po prawej i lewej stronie podbrzusza).

Decyzja o operacji powinna zostać dokładnie przemyślana i podjęta wspólnie z lekarzem prowadzącym. Ważne, aby rozważyć dostępne formy leczenia, aspekt związany z planami macierzyńskimi kobiety, a także porównać stopień zaawansowania endometriozy, w stosunku do odczuwanych przez kobietę objawów i ich wpływu na jej codzienne funkcjonowanie.

Operacja endometriozy – prywatnie czy na NFZ?

Oczywiście odpowiedź nie jest prosta, bo zależy od wielu czynników, a przede wszystkim od możliwości finansowych kobiety zakwalifikowanej do operacyjnego leczenia endometriozy.

Na NFZ jak wiadomo są spore kolejki. Oprócz tego ze względu na procedury szpitalne często (lecz nie zawsze) nie można usunąć podczas jednej operacji wszystkich zmian. Sytuacja będzie istotna szczególnie dla kobiet z zaawansowanym stopniem endometriozy. Wiele Pacjentek zgłaszało się do mojego gabinetu po kilku operacjach endometriozy, ponieważ miały je wykonywane 'po kolei’, bo na NFZ nie było możliwości usunięcia wszystkich zmian przy jednej operacji. A jak wiadomo, im więcej operacji, tym większe skutki uboczne, zrosty itp. Pacjentki zgłaszały również, że psychicznie źle znosiły brak możliwości kontaktu z lekarzem wykonującym operację w sytuacji pojawienia się niepokojących dla nich objawów po operacji (jeszcze przed umówioną wizytą kontrolną).

Decydując się na leczenie operacyjne w prywatnej klinice z pewnością komfort będzie większy, a zabieg zostanie dostosowany do potrzeb pacjentki. Niemniej jednak koszty prywatnej operacji są często na tyle duże, że wiele kobiet nie może sobie na tę opcję pozwolić.

Farmakoterapia i leczenie uzupełniające w endometriozie

U części kobiet z powodzeniem może być stosowana farmakoterapia polegająca głównie na przyjmowaniu hormonów, zapobiegających wzrostowi zmian endometrialnych. Farmakoterapia jest również często zalecana po odbytym zabiegu operacyjnym.

Leczenie uzupełniające stanowi fizjoterapia, aktywność fizyczna, dieta, a także różne zabiegi medycyny alternatywnej, takiej jak akupunktura.

Fizjoterapia w endometriozie – na czym polega, jaka jest jej rola

Fizjoterapia jest istotnym wsparciem w trakcie trwania endometriozy, ponieważ pomaga złagodzić dolegliwości bólowe, a także pokazuje praktyczne sposoby radzenia sobie z nimi. Często dolegliwości nie da się całkowicie wyeliminować, ale ważne jest to, aby mieć na nie wpływ i znać ćwiczenia i techniki, które pomogą w sytuacjach pojawienia się silnego bólu. Trzeba wiedzieć, że nie ma jednego zestawu ćwiczeń, które pomogą każdej kobiecie. Ważne, aby poznać wiele różnych opcji i spróbować dostosować je do swoich potrzeb i odczuć.
Fizjoterapia stanowi również istotny aspekt w przygotowaniu do operacji endometriozy (prehabilitacja) oraz po operacji w okresie rekonwalescencji organizmu i dochodzeniu do pełnej sprawności.

Formy terapeutyczne wykorzystywane w fizjoterapii w endometriozie:

• terapia manualna w obszarze miednicy, kręgosłupa (szczególnie odcinek lędźwiowo-krzyżowy), kończyn dolnych obejmująca układ mięśniowo-szkieletowy
• terapia dna miednicy – formy terapii skierowane na rozluźnienie napięć w obrębie dna miednicy, odpowiednio ukierunkowany trening mięśni dna miednicy
• techniki oddechowe – aktywne ćwiczenia oddechowe, oddech kierowany do napiętych części ciała
• formy relaksacji ciała – wizualizacje, relaksacje prowadzone, bezruch
• ćwiczenia mobility, stretching, joga, wzmacnianie konkretnych części ciała, automasaż poszczególnych części ciała (np. z pomocą rollera)
• biofeedback emg oraz elektroterapia wykorzystywane w obszarze dna miednicy
• techniki radzenia sobie ze stresem
• zastosowanie odpowiednich działań w sytuacjach zaostrzenia objawów choroby

Prehabilitacja, czyli przygotowanie do operacji endometriozy

Prehabilitacja, czyli fizjoterapia mająca na celu przygotować pacjenta do operacji jest szeroko wykorzystywana przed zabiegami i operacjami chirurgicznymi. Badania naukowe wskazują na to, że prehabilitacja ma korzystny wpływ na proces rekonwalescencji po operacji, a także na jej ogólny efekt oraz pozytywnie wpływa na aspekt psychologiczny u pacjenta.

Prehabilitacja to:

• wskazówki dotyczące ćwiczeń możliwych do wykonania już od pierwszej doby po operacji
• wskazówki dotyczące codziennego funkcjonowania, które będą wspierać regenerację organizmu od pierwszych dni po operacji
• przygotowanie tkanek ciała w miejscach kluczowych dla zabiegu

Fizjoterapia po operacji endometriozy obejmuje:

• ćwiczenia przeciwzakrzepowe
• ćwiczenia oddechowe
• techniki pracy z blizną, formy mobilizacji
• reedukacja dna miednicy
• ćwiczenia wspierające powrót do codziennego funkcjonowania
• wskazówki i ćwiczenia dotyczące bezpiecznego i stopniowego powrotu do lubianej aktywności fizycznej

Kiedy podjąć fizjoterapię przed i po zabiegu?

Przed operacją, jeśli jeszcze nie korzystałaś ze wsparcia fizjoterapeuty, zgłoś się na wizytę około 1,5 miesiąca przed umówioną datą zabiegu. Zalecane jest odbycie mniej więcej 3 spotkań przygotowujących do operacji.

Po operacji fizjoterapię można rozpocząć na wczesnym etapie, czyli nawet tydzień po operacji. Techniki i działania fizjoterapeutyczne są dostosowane do stanu organizmu pacjentki, a ich celem jest wspomaganie procesów regeneracyjnych organizmu.

Wiele prostych działań jak np ćwiczenia przeciwzakrzepowe czy oddechowe, można podjąć już na oddziale pooperacyjnym. Istotna będzie również sprawna pionizacja (pierwszorazowe przyjęcie pozycji stojącej po operacji) i zwrócenie uwagi na postawę ciała, która po operacji często jest 'zgięciowa’. Ból w obszarze pooperacyjnym powoduje automatyczne pochylanie tułowia, jednak ważne jest to, aby starać się utrzymać postawę ciała możliwie wyprostowaną.

Aktywność fizyczna a endometrioza

Aktywność fizyczna pełni istotną rolę u kobiet dotkniętych endometriozą. Stanowi formę oderwania się od codzienności, pozwala rozładować napięcia zarówno emocjonalne jak i fizyczne, które gromadzą się w ciele.

Jednak u kobiet z endometriozą często można zaobserwować strach przed ruchem. Dotychczasowe dolegliwości bólowe, często utrzymujące się latami powodują, że ból postrzegany jest przez kobietę inaczej. Odbiera on radość z codziennych zajęć oraz z ruchu. A jeśli bólu jest już na tyle dużo w codzienności, że po co go sobie jeszcze dokładać podejmując aktywność fizyczną… W taki sposób może pojawić się zjawisko określane kinesiofobią, czyli właśnie strachem przed ruchem. Bo co będzie jeśli wykonam jakiś ruch i wtedy zacznie mnie boleć bardziej? Może sobie wtedy zaszkodzę? Kobiety często idąc tym tropem dochodzą do wniosku, że lepiej będzie nie podejmować aktywności fizycznej w ogóle.

Wnioskowanie jest zrozumiałe, jednak prowadzi do koła zamkniętego w kontekście ruchu i bólu. Fizjoterapia w endometriozie ma na celu również przyjrzenie się własnym przekonaniom dotyczącym choroby, czasami poddając je w wątpliwość, proponując inne rozwiązania, wychodzące poza strefę komfortu. A wszystko po to, abyś jako kobieta chorująca na endometriozę mogła poczuć się lepiej i znaleźć w sobie siłę do podejmowania aktywnych działań poprawiających Twoje funkcjonowanie na co dzień, pomimo choroby.

Dieta w endometriozie

Odpowiednio dobrana dieta ma również istotne znaczenia i wchodzi w skład interdyscyplinarnego podejścia do leczenia endometriozy. Stosowana dieta powinna być przeciwzapalna. Warto skonsultować się z dietetykiem klinicznym, który podpowie, jakie produkty stosować, a których lepiej unikać.

Mam nadzieję, że tym wpisem o endometriozie poszerzyłam nieco Twoją wiedzę na temat tej choroby.
Jeśli chorujesz na endometriozę, a nigdy wcześniej nie korzystałam z fizjoterapii, zachęcam Cię do jej podjęcia! Może na prawdę wiele zmienić w Twoim funkcjonowaniu na codzień, postrzeganiu siebie w kontekście choroby i poprawić jakość Twojego życia.
Nie wiesz jak zacząć? Pomogę Ci w tym pierwszym kroku!