Bóle kręgosłupa w ciąży – przyczyny, objawy, ćwiczenia, możliwości fizjoterapii uroginekologicznej

Bóle kręgosłupa w ciąży to chyba najczęściej zgłaszana dolegliwość, z którą przychodzą kobiety w ciąży do gabinetu fizjoterapii uroginekologicznej. Może równie częsta jest chęć aktywnego przygotowania się do porodu, ale dzisiaj nie o tym. Jeśli interesuje Cię tematyka przygotowania do porodu pod okiem fizjoterapeuty to koniecznie zerknij tu.

Ból kręgosłupa tak naprawdę jest bardzo powszechnym zjawiskiem w społeczeństwie i doświadczają go zarówno kobiety, jak i mężczyźni, bez względu na wiek. Młode i wysportowane osoby również mogą mieć problem z tymi dolegliwościami. Powody są różne.

W ciąży ból pleców odczuwa ponad 50% kobiet. Ból kręgosłupa może pojawić na różnych etapach ciąży, nie tylko na jej końcówce, jakby się można było tego spodziewać. Ku zdziwieniu wielu kobiet, odczuwają one dyskomfort w obszarze kręgosłupa i miednicy już w pierwszym trymestrze ciąży. Dobra wiadomość jest taka, że obecność wspomnianych dolegliwości na początku ciąży nie musi oznaczać, że będą one odczuwalne przez cały czas ciąży. Wiele może się zmienić w trakcie jej przebiegu. Najczęściej jednak bóle pleców pojawiają się w III trymestrze, kiedy Maluch jest już pokaźnych rozmiarów.

Jako fizjoterapeutka uroginekologiczna często pytam na pierwszym spotkaniu, czy dolegliwości bólowe kręgosłupa były już obecne przed ciążą. Często zdarza się, że jeśli kobietę bolał kręgosłup przed ciążą np. z powodu pracy siedzącej i małej ilości ruchu, to dolegliwości pojawią się również w ciąży, czasami niestety ze zdwojoną siłą…

Bóle pleców jeśli są nasilone to mogą wyłączyć kobietę nie tylko z pracy (przymusowe zwolnienie lekarskie), ale także z normalnego funkcjonowania na co dzień i poruszania się.

W tym wpisie skupię się głównie na dolegliwościach bólowych w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa. Jednak przyczyny bólu, ćwiczenia i możliwości fizjoterapii uroginekologicznej będą bardzo podobne w bólach kręgosłupa również w innych odcinkach – szyjnym i piersiowym.

Jakie są przyczyny bólu pleców w ciąży?

Etiologia bólu kręgosłupa w ciąży nie jest dokładnie poznana. Obecnie uważa się, że przyczyniać mogą się do tego poniższe aspekty:

• zmiana postawy ciała (ustawienie miednicy w przodopochyleniu, zwiększenie lordozy lędźwiowej, często również zwiększenie kifozy piersiowej z powodu powiększenia gruczołów piersiowych, rozciągnięcie mięśni brzucha)
• przesunięcie środka ciężkości ciała do przodu
• zmiany w ilości i rodzaju wydzielanych hormonów (relaksyny, progesteronu, estrogenów) rozluźniających więzadła
• zwiększenie masy ciała
• często brak regularnej aktywności fizycznej lub jej niski poziom
• bóle pleców występujące jeszcze przed ciążą

Czy można znaleźć tą jedną jedyną przyczynę bólu pleców w ciąży?

Raczej nie, bo najczęściej jest to połączenie kilku z powyższych czynników, a także indywidualnych aspektów związanych z czynnikami biopsychospołecznymi typu wsparcie bliskich itp.

Najczęstsze objawy dolegliwości pochodzących z kręgosłupa w ciąży:

• ból lokalizujący się w dolnej części pleców (odcinek lędźwiowo-krzyżowy kręgosłupa)
• ból określany jako tępy, ciągnący, czasami rwący i kłujący
• odczuwalna sztywność w dolnej części pleców
• ból pojawiający się przy wyproście kręgosłupa (ruchu wygięcia tułowia do tyłu)
• ból czasami promieniujący do pośladków, w kierunku biodra i uda
• utrudnione wykonywanie czynności codziennych
• ból pleców podczas zmiany pozycji w leżeniu, czy też np. z pozycji siedzącej do leżącej, z siedzącej do stojącej itp.
• trudność w swobodnym poruszaniu się, dłuższym spacerowaniu
• ograniczenie codziennych aktywności z powodu bólu
• ograniczenie aktywności fizycznej
• zaburzenia snu z powodu bólu np. przy zmianie pozycji w łóżku

Czasami oprócz bólu pleców dolegliwości mogą rozszerzyć się na obszar bioder, obręczy biodrowej, stawów krzyżowo-biodrowych. Często współistniejącym problemem są także bóle spojenia łonowego. O dolegliwościach w obszarze spojenia łonowego w ciąży możesz przeczytać tutaj.

Wpływ bólu pleców na samopoczucie kobiety oraz na dziecko

Jak widać, dolegliwości bólowe pleców pojawiające się w ciąży są szerszym problemem i wpływają na wiele aspektów funkcjonowania kobiety w tym okresie.

Obniżenie jakości codziennego funkcjonowania, a także obawa o to, że bóle pleców mają zły wpływ na Maluszka, mogą wpływać niekorzystnie na samopoczucie kobiety. W zależności od wrażliwości i podatność konkretnej osoby, ciężarne mogą doświadczać spadków nastroju, a czasami nawet stanów depresyjnych.

Warto pamiętać, że z przeważającej większości przypadków bóle kręgosłupa nie będą miało wpływu na stan oraz rozwój dziecka. Oczywiście, zawsze warto skonsultować się dla pewności z lekarzem prowadzącym ciążę.

Czy poród naturalny przy bólach kręgosłupa jest przeciwskazany?

Dolegliwości bólowe kręgosłupa mogą wpływać na decyzję kobiety o sposobie rodzenia – wybór między porodem siłami natury, a cięciem cesarskim, a także mogą mieć wpływ na przebieg samego porodu.

Myśląc o aktywnym porodzie siłami natury, potrzebna jest sprawność fizyczna rodzącej, umożliwiająca jej przyjęcie wygodnej pozycji, wspierającej konkretną fazę i moment porodu. Kiedy dolegliwości bólowe pleców są silne, to nie każda pozycja będzie 'dostępna’ dla rodzącej i wpłynie to na przebieg oraz subiektywne odczucia i przeżywanie porodu.

Bóle pleców mogą również determinować decyzję o znieczuleniu w trakcie porodu, bądź rezygnacji z niego.

Jednakże ból pleców nie jest bezwzględnym wskazaniem do cesarskiego cięcia. Ostateczną decyzję podejmuje ciężarna razem z lekarzem prowadzącym ciążę, czasami również konsultując się z ortopedą. Wspólnie rozważane są wady i zalety tego rozwiązania porodu siłami natury lub cesarskim cięciem.

Partner przy porodzie a ból kręgosłupa

Jeśli jesteśmy już w tematach porodowych powiązanych z bólem pleców to napiszę też krótko o tym. Pewnie wiele z Was wie, że niektóre rodzące podczas porodu odczuwają bóle krzyżowe, bóle lędźwi, a czasami same skurcze lokalizują się właśnie w tych obszarach znacznie bardziej niż w podbrzuszu.

Badania wykazały, że obecność partnera przy porodzie oraz wykonywany przez niego aktywnie masaż okolicy lędźwiowo-krzyżowej może złagodzić nieprzyjemne odczucia rodzącej. Mamy tutaj połączenie dotyku z obecnością bliskiej osoby. Rodzące czują wtedy, że partner aktywnie uczestniczy w porodzie i są w nim razem, jako para oraz jako rodzice. Oba te efekty mogą korzystnie wpłynąć na stopień odczuwanych dolegliwości bólowych przez rodzącą.

No dobra, napisałam Wam trochę o przyczynach, objawach i innych niekorzystnych skutkach bólów pleców w ciąży. Pewnie myślisz, że jak już odczuwasz ból pleców, to wszystko stracone i już lepiej nie będzie.

Otóż nie!

Jest wiele sposobów na złagodzenie odczuwanych dolegliwości, nie wszystkie sprawdzą się u każdej kobiety i też nie zawsze efektem tych działań będzie całkowite wyeliminowanie bólu. W wielu przypadkach będziesz pracować nad tym, żeby poprawiło się Twoje funkcjonowanie na co dzień, ale nie zawsze uda się całkowicie wyeliminować ból, bo czas ciąży, to czas ciągłych zmian. Maluszek rośnie i Twój organizm musi cały czas dostosowywać się do tych zmian.

Sposoby na złagodzenie bólu pleców w ciąży

1. Wielokierunkowy ruch
   – częsta zmiana pozycji, w której spędzamy czas w domu/ przy biurku (jeśli jeszcze jesteś aktywna zawodowo)
   – przeciąganie się o poranku i w ciągu dnia
   
2. Spacery
   – nawet takie 'wkoło’ domu, czy do pobliskiego sklepu po mini zakupy
   – jeśli czujesz się na siłach to spacery mogą być nieco dłuższe np. po parku; zawsze możesz przysiąść na ławce, jeśli poczujesz się zmęczona
   
3. Różnorodne ćwiczenia
   – wyizolowane ruchy miednicą w staniu/ siedząc na piłce/ w pozycji klęku podpartego, czy w pozycji kolankowo-łokciowej
   – ćwiczenia z piłką (rozluźniające/wzmacniające)
   – ćwiczenia wzmacniające
   – ćwiczenia rozciągające (szczególnie w okolicach kręgosłupa i miednicy)
   – ćwiczenia mobilizujące kręgosłup
   
4. Ćwiczenia oddechowe
   Głównie wyciszający, wolny i spokojny oddech dolnożebrowy.
   
5. Relaks
   – pozycje relaksacyjne w połączeniu z oddechem/ muzyką/ aromaterapią (np. świeczka)
   – relaksacje prowadzone, medytacja
   
6. Automasaż z rollerem, piłeczką do masażu/tenisową/golfową, który możesz wykonać samodzielnie w domu
   
7. Terapia manualna u fizjoterapeutki uroginekologicznej
   
8. Masaż wykonywany przez partnera w miejscach, gdzie odczuwasz dolegliwości i napięcia

Jak fizjoterapia uroginekologiczna w ciąży może pomóc Ci złagodzić bóle pleców?

• Terapia manualna
  Techniki manualne stosowane na tkanki miękkie takie jak mięśnie, powięź, więzadła w celu normalizacji ich napięcia (najczęściej rozluźnienia), a także na stawy w kierunku poprawy ich funkcji. Często działania manualne skupiają się na obszarach odczuwanych jako bolesne, ale w wielu przypadkach terapia może odbywać się także w bardziej odległych częściach ciała w stosunku do miejsca, w którym jest epicentrum bólu.
  
• Ćwiczenia indywidualnie dobrane do Twojego stanu, Twoich możliwości i potrzeb. Nie chodzi o zakazy i nakazy, lecz o znalezienie dla Ciebie satysfakcjonującej drogi na złagodzenie dolegliwości
  
• Indywidualne wskazówki dotyczące modyfikacji czynności, co do których masz wątpliwości
  
• Podpowiedzi dotyczące sposobów relaksacji ciała (również w bezruchu) i znalezienie bezbolesnych, wygodnych i odciążających pozycji, w których możesz spędzać czas
  
• Instruktaż dotyczący form automasażu, czy też pokazanie Twojemu Partnerowi, jak może zaangażować się w łagodzenie Twoich dolegliwości bólowych w ciąży

Jak widzisz, problem bólu pleców w ciąży jest obszerny, złożony i może wpływać na wiele aspektów życia kobiety ciężarnej, a także w pewnym sensie na przebieg porodu. Pocieszające jest jednak to, jak wiele możliwości działania w kierunku łagodzenia bólu mamy do wyboru.

Tylko do Ciebie należy decyzja, po które z nich sięgniesz. Pamiętaj, że jeśli odczuwasz ból pleców, czy innych części ciała w ciąży, to zawsze warto spróbować na nie wpłynąć. Bo chodzi o Twoje zdrowie i Twoje wspomnienia z ciąży i porodu. One pozostają na całe życie.

Więc zadbaj o siebie!

Przygotowuję dla Ciebie również wpis z konkretnymi ćwiczeniami na ból pleców. Obserwuj mnie na Facebooku i Instagramie, żeby być na bieżąco. Nie umknie Ci wtedy żadna edukacyjna nowinka.